تحلیل SPACE چیست؟
Strategic Position & ACtion Evaluation matrix - SPACE Matrix
تحلیل SPACE باعث می شود تا تصمیمگیریهای استراتژیک و شناسایی استراتژیها آسان شود. محیط بیرون و داخل سازمانها نقش عمدهای در این تحلیل دارند. به طور کلی، این تحلیل در یک ماتریس انجام میشود. قسمت بالای محور Y: قوت مالی (FS) و پایین محور Y ثبات محیطی (ES) را نشان میدهد. سمت چپ محور X ، مزیت رقابتی (CA) و سمت راست محور X جذابیت صنعت (IA) نشان میدهد. ماتریس به چهار موقعیت تقسیم میشود: تهاجمی، محافظهکارانه، رقابتی و تدافعی. تحلیل SPACE میتواند به ایدههای خلاقانه و با استراتژی مناسب شرکت منجر شود.
محیط خارجی
برای شروع دو بعد محیط خارجی بررسی میشود:
1. ثبات محیطی (ES). این پایداری محیط است که میتوان در انتهای پایین محور Y روی ماتریس مشاهده کرد. عوامل محیطی پایدار تحت تأثیر تعدادی از عوامل فرعی قرار دارند. هرچه تغییرات بیشتر باشد، در محور Y بیشتر نشان داده میشود. به عواملی مانند موارد زیر فکر کنید:
- فناوری. فناوری به سرعت تغییر می کند و تأثیر قابل توجهی بر سازمان دارد. کسب و کارها برای بقای خود در بازار، مجبورند که با فناوریهای جدید سازگار شوند.
- اقتصاد. یک نمونهاش تورم است که به افزایش قیمت و از دست دادن پول و تاثیرات آن بر شرکتها منجر میشود.
- بازار بورس. وقتی بازار سهام نوسان میکند، سرمایه گذاری سختتر میشود.
- رقابت. رقابت عاملی است که شرکتها به طور مدام آن را پایش کرده و از آن تاثیر میپذیرند.
- کشش قیمت. هرچه تقاضا نسبت به تغییر قیمت پاسخ سریعتری دهد، محاسبه قیمت پایدار سختتر است.
- جانشینان. هر چقدر جایگزینهای یک محصول یا خدمات بیشتر باشد، رقابت در آن بازار سختتر خواهد بود.
2. جذابیت صنعت (IA). سمت راست محور X ماتریس SPACE، جذابیت صنعت را نشان میدهد. این عامل نشان میدهد که کسب و کارها جذاب هستند. هرچه AI بالاتر باشد، در محور X از سمت راست دورتر است. عوامل زیر میتوانند این عامل را تحت تأثیر قرار دهند:
- پتانسیل رشد. اگر با تمرکز در یک بخش خاص، احتمال دستیابی به رشد بالا باشد، شرکتها علاقهمند خواهند بود که این ماجراجویی را انجام دهند.
- پتانسیل سود. این عامل به طور مستقیم با پتانسیل رشد مرتبط است. تغییر در سود و افزایش آن، دلیل بسیار خوبی است که بر یک بخش خاص بازار تمرکز شود.
- ثبات مالی. اگر ورود به بازار جدید منجر به ناامنی مالی شود، بهتر است که از آن دوری شود.
- پیچیدگی. هرچه ورود به یک بخش خاص پیچیدهتر باشد، شانس موفقیت کمتر میشود. بعنوان مثال برخی از بخشهای خارجی دارای مقررات سختگیرانهای هستند و نیاز به مجوزهای عجیب و سخت دارند.
- بهرهوری نیروی کار. ورود به بازار / بخش جدید تا چه میزان اشتغالزایی جدیدی ایجاد خواهد کرد؟ هرچه بهرهوری نیروی کار بهتر باشد، صنعت جذابتر میشود.
محیط داخلی
مانند محیط خارجی، محیط داخلی نیز از دو معیار تشکیل شده است:
1. مزیت رقابتی (CA). مزیت رقابتی را میتوان در سمت چپ محور X از تحلیل SPACE یافت. هرچه این مزیت بزرگتر باشد، در محور افقی به جلو حرکت میکند. این عمال ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد، مثل:
- سهم بازار. هرچه سهم بازار بزرگتر باشد، باید تولید بیشتری انجام شود که به نوبه خود بر منابع، ماشینآلات و پرسنل مورد نیاز تأثیر میگذارد.
- کیفیت محصول. اگر کیفیت محصولات پایین بیاید، بر فروش تأثیر میگذارد. به همین دلیل کسب و کارها باید همیشه نظارت بر روند کنترل کیفیت داخلی خود داشته باشند.
- چرخه عمر محصول. این موضوع ارتباط نزدیکی با کیفیت محصول دارد. هر چه محصول دارای چرخه عمر طولانیتری باشد هزینهها و ریسکهای رقابت و نوآوری کمتر است.
- چرخه نوآوری. این نیز مربوط به کیفیت است. شرکتهایی که نوآوری نمیکنند و از فناوریهای جدیدی در تولید خود استفاده نمیکنند، عقب میافتند و محصولات آنها از کیفیت کمتری برخوردار خواهد بود.
- وفاداری مشتری. برای وفاداری مشتریان، کسب و کارها مجبورند برای آن مشتریان امتیازات خاصی را در نظر بگیرند. هر چه وفاداری بیشتر باشد، شرکت مزیت رقابتی بیشتری خواهد داشت.
2. قوت مالی (FS). بالای محور Y ماتریس تحلیل SPACE، قوت مالی سازمان را نشان میدهد. هرچه یک سازمان از نظر مالی قویتر باشد، موقعیت خود را در محور Y بالاتر میبرد. در اینجا تعدادی از عوامل مؤثر بر این نیز وجود دارد:
- بازده سرمایه. اگر شرکتها از سرمایه گذاریهای خود پول زیادی به دست آورند، باعث میشود از نظر مالی قویتر شوند.
- نقدینگی. علاوه بر بازده، لازم است که از نظر حجم پول هم به اندازه کافی پول وجود داشته باشد، برای مثال پرداخت به تأمینکنندگان بدون تأخیر
- سطح بدهی. هرچه سطح بدهی پایینتر باشد، از نظر مالی نیز قویتر خواهد بود.
- گردش موجودی. هرچه موجودی انبار بیشتر باشد، یک شرکت از نظر مالی قویتر است. با این حال، گردش موجودی نیز مهم است. ممکن است خطر عدم فروش موجودی انبار وجود داشته باشد. نسبت گردش موجودی نشانگر خوبی از ارزش کل موجودی شرکت و سرعت فروش آن است.
بکارگیری ماتریس SPACE
- متغیرهایی را انتخاب نمایید که معرف موارد زیر باشند: توان مالی (FS)، مزیت رقابتی (CA)، ثبات محیط (ES) و توان صنعت (IS).
- به این متغیرها از 1+ (بدترین) تا 6+ (بهترین) نمره بدهید و دو بازوی FS و IS را تشکیل دهید. دو بازوی ES و CA را برای هر یک از متغیرها تشکیل و از 1- (بهترین) تا 6- (بدترین) نمره بدهید.
- مقادیر هر یک از متغیرهای موجود بر بازوی هر یک از این محورها را با هم جمع کنید و سپس بر تعداد متغیرها تقسیم نمایید تا نمره میانگین FS، IS، CA و ES به دست آید.
- بر روی محورهای ماتریس ارزیابی موقعیت و اقدام استراتژیک میانگین نمرههای FS، IS، ES و CA را قرار دهید.
- نمرههای موجود بر روی محور X ها را جمع کنید و نقطه متعلق به محور X ها را مشخص نمایید. و نمره های موجود بر روی محور Y ها را جمع بزنید و نقطه مربوط به این محور را تعیین نمایید. این دو نقطه را به هم وصل کنید.
- از مبدأ مختصات به این نقطه وصل کنید. این خط نشان دهنده نوع استراتژی است که برای سازمان توصیه می شود و می تواند به صورت تهاجمی، رقابتی، تدافعی یا محافظه کارانه باشد.
خانههای ماتریس SPACE
تهاجمی: استراتژی تهاجمی بین قوت مالی و جذابیت صنعت واقع شده است. در اینجا، سازمان یک سازمان پایدار است که به طور فعال برای رقابت با شرکتهای مشابه تصمیم میگیرد. اقدامات زیر گزینههای بالقوه برای یک شرکت در این موقعیت است:
- روی محصولاتی متمرکز شوید که واقعاً با سایر شرکتها رقابت میکنند.
- یک کارزار بازاریابی متمرکز برای به دست آوردن سهم بازار بزرگتر به راه بیندازید.
- در ارائه پایینترین قیمت در مقایسه با رقبا، متمرکز شوید.
- به دنبال شرکتهای بالقوه برای تملیک و افزایش سهم بازار باشید.
محافظهکارانه. استراتژی محافظهکارانه بین قوت مالی شرکت و مزیت رقابتی قرار دارد. این موقعیت معمولاً برای یک سازمان پایدار و دارای رشد کم است. اقدامات زیر گزینههای بالقوه برای یک شرکت در این موقعیت است:
- روی محصولات موفق موجود متمرکز شوید و از آنها لذت ببرید.
- همچنین کمکم به فکر توسعه محصولات جدید بوده و زمینههای لازم را برای آن بوجود آورید.
- عرضه محصولات بالقوه از طریق گسترش بازار
رقابتی. استراتژی رقابتی تحلیل SPACE بین جذابیت صنعت و ثبات محیط است. در اینجا شرکتهایی هستند که رقابتی هستند اما پایدار نیستند. اقدامات زیر گزینههای بالقوه برای یک شرکت در این موقعیت است:
- به دنبال فرصتهای شراکت با شرکتهای با ثبات باشید.
- بهرهوری را بیشتر و بیشتر کنید تا اطمینان بیشتری حاصل شود.
- علاوه بر کسب و کار اصلی، به دنبال محصولات دیگری برای تقویت فروش باشید.
تدافعی. استراتژی تدافعی بین ثبات محیط و مزیت رقابتی واقع شده است. در اینجا شرکتهایی هستند که اگر اقدامی نکنند، با رقابت کنار گذاشته میشوند. اقدامات زیر گزینههای بالقوه برای یک شرکت در این موقعیت است:
- هزینهها را برای تحقق موقعیت رقابتی قویتر کاهش دهید.
- با تولید بیشتر به کاهش هزینهها کمک کنید.
- بر کسب و کار اصلی متمرکز شوید و فعالیتهای جانبی را واگذار کنید.
پیشنهاد میکنیم این مطلب را هم ببینید: مزیت رقابتی
خسته نباشید استاد بزرگ زحمات شما قابل تقدیره.
سلام. لطف دارید. ممنون.
سلام آقای دکتر. وقتتون بخیر عذرخواهم، من مطالب سایت شمارو در ارتباط با مدل ماتریکس SPACE مطالعه کردم. سوالی از حضورتون داشتم. برای رسم ماتریس، چجوری و بر چه اساسی به معیارهای محورها امتیاز داده میشه از 1+تا 6+. و 1- تا6- و. اینکه چه جوری جهت محور رو مشخص میکنیم؟. خیلی ممنون میشم لطف بفرمایین و راهنمایی کنید.
سلام. ممنون از دقت نظر شما، پاسخ سوالتان را در متن اضافه کرده و توضیح کامل در این خصوص ارائه میدم.
ممنون از مقالات هوشمندانه ... هر چقدر مطالب شما را بیشتر مطالعه میکنیم در فکر کردن و چشم انداز به صنعت خودمان قوی تر می شویم
سلام. سپاسگزارم.