تحلیل سوات چیست؟

تحلیل سوات یا ماتریس SWOT یک ابزار پیشرفته برای برنامه‌ریزی استراتژیک است که مدیران و استراتژیست‌های شرکت می‌توانند از آن استفاده کنند و از دو رویکرد داخلی و خارجی به کسب و کار خود نگاه کنند. جاهای خوب را شناسایی کرده و بیابند که کجا می‌توانند پیشرفت کنند. این ابزار با نام «ماتریس SWOT» هم شناخته می‌شود. اگر به دنبال تدوین یا بازنگری استراتژی‌های کسب و کار خود هستید، بعد از تدوین چشم‌انداز، جدول سوات تهیه می‌شود. جدول سوات به عنوان قلب فرآیند تدوین استراتژی محسوب می‌شود و هر خروجی که از آن به دست می‌آید، به طور مستقیم با کیفیت برنامه‌ریزی مرتبط است. توصیه می‌شود که کل اعضای تیم برنامه‌ریزی در تهیه این جدول مشارکت جدی داشته باشند. 

تحلیل سوات شامل جمع آوری و به تصویر کشیدن اطلاعات داخلی و خارجی است که در دستیابی به چشم‌انداز سازمان تأثیر دارند و یا ممکن است در آینده نزدیک (یک‌سال آتی) تأثیر داشته باشد. این ماتریس، چارچوبی است که کمک می‌کند تا عوامل داخلی (شامل نقاط قوت و ضعف شرکت) با عوامل خارجی (شامل فرصتها و تهدیدها) کنار هم دیده شوند.  

اجزای تحلیل SWOT 

تحلیل SWOT چیست؟ پاسخ به این سؤال ساده است: ابزاری است که برای تحلیل موقعیت استفاده می شود. SWOT بترتیب مخفف واژه‌های زیر است:

قوتها و ضعفها جزو عوامل داخلی هستند و می‌توان با کنکاش در وضعیت موجود شرکت و مراجعه به نظر مدیران آنها را شناسایی کرد. فرصتها و تهدیدها عوامل خارجی هستند که می‌توان روندهای آن را  پیش‌بینی کرده و برنامه واکنش برای آنها چید. اغلب، این تحلیل را به شکل ماتریس مانند نمودار زیر ترسیم می‌کنند:

مراحل سوات یا SWOT

این تحلیل را می توان توسط یک شخص یا گروهی از افراد در قالب تیم برنامه‌ریزی انجام داد. تحلیل پایه‌ای  نسبتاً آسان انجام می‌شود و تنها چند مرحله را شامل می شود:

مرحله 1. چشم‌انداز را بنویسید. 

مرحله 2. فهرستی از فرصتها و تهدیدها را متناسب با چشم‌انداز تهیه کنید. 

مرحله 3. فهرستی از قوتها و ضعفها را متناسب با چشم‌انداز تهیه کنید. 

مرحله 4. جدول SWOT را از انتهای همین صفحه دانلود کرده و نتایج مرحله 2 و 3 را در آن وارد کنید. (یا فرمت را از صفحه فایل خام جدول سوات دریافت کنید). 

مرحله 5. برای هر خانه راهکارهایی را بنویسید بطوریکه از تناظر عوامل خارجی و داخلی به دست آید. 

مرحله 6. راهکارها را غربال کرده و جمع‌بندی کنید. این راهکارها همان استراتژی‌های شما هستند. 

برای مشاهده نمونه جدول swot کلیک کنید.

چگونه فرصتها و تهدیدها را شناسایی کنیم؟ 

فرصتها و تهدیدها عواملی هستند که خارج از دامنه تصمیم‌گیری کسب و کار بوده و معمولاً به دلیل تغییر در محیط عمومی، صنعت یا اقدامات رقبا پدید می‌آیند. فرصتها نشان‌دهنده شرایطی هستند که در صورت استفاده از آن، یک مزیت رقابتی به دست می‌آید. تهدیدها ممکن است به شرکت آسیب برساند، بنابراین بهتر است در مقابل از آنها دوری کنید. به طور معمول با استفاده از بررسی‌های زیر می‌توانید فرصتها یا تهدیدها را پیدا کنید: 

• چارچوب PEST. یک مدل معروفی که در زمینه تحلیل محیط عمومی وجود دارد این چارچوب است که نمایانگر کلیه نیروهای اصلی خارجی (سیاسی-قانونی، اقتصادی-تجاری، اجتماعی-فرهنگی، تکنولوژیکی-فنی است که بر شرکت تأثیر می‌گذارد. بنابراین بهترین جا برای جستجوی فرصتها و تهدیدها است.
• رقابت. واکنش رقبا به حرکات و تغییرات بیرونی شما. رقبا استراتژیهای خود را تغییر داده و یا راهکارهای جدیدی را معرفی می‌کنند. بنابراین، شرکت باید همیشه اقدامات رقبای خود را زیرنظر داشته باشد و مراقب فرصتها و تهدیدهای جدید باشد که در هر زمان ممکن است باز شود.
• تغییرات بازار.  بارزترین فرصتها و تهدیدها در تغییرات بازار ظاهر می‌شوند. هم‌گرایی در بازار وقتی اتفاق می‌افتد که نیازهای مشتریان در سایر بخشهای بازار با همان محصول فعلی تامین می‌شود. بازارهای جغرافیایی جدید باز می‌شوند که با بهره‌برداری از آنها می‌توان حجم صادرات را افزایش داده یا فعالیت‌ها  را در یک کشور جدید آغاز کرد. اغلب بازارهای خرد به دلیل تغییرات تکنولوژیکی سودآور می‌شوند. در نتیجه، تغییرات در بازار فرصتها و تهدیدهای جدیدی را ایجاد می‌‌کند که در صورت هوشیاری می‌توان از آن برای کسب مزیت رقابتی بهره برد.

بیشتر تغییرات بیرونی می‌تواند هم فرصت و هم تهدید را نشان دهد. به عنوان مثال، افزایش نرخ ارز برای یک شرکت صادرات محور مانند فولاد، سیمان یا پتروشیمی فرصت است یا تهدید؟ هنگامی که نمی‌توان تشخیص داد که تأثیر عامل خارجی مثبت است یا منفی، باید آن عامل را به عوامل کوچکتری تقسیم کرده و سپس بررسی شود. در این مثال افزایش ورود نقدینگی در اثر صادرات فرصت است اما دشواری‌های تامین کالا، مواد و قطعات و زیاد شدن فاصله زندگی و کار کارکنان و دشواری تامین منابع انسانی متخصص تهدید است.

چگونه قوتها و ضعفها را شناسایی کنیم؟ 

قوتها و ضعفها عوامل داخلی شرکت هستند. برای پیدا کردن قوتها این سوال را بپرسید چه کارهایی را بهتر از رقبا انجام می‌دهید که به شما در دستیابی به چشم‌انداز کمک می‌کند؟ همچنین در مورد ضعفها این سوال مطرح می‌شود که چه چیزهایی در شرکت در دستیابی به چشم‌انداز کمک نکرده و مانعی برای آن هستند؟ بغیر از برخی مواقع که می‌توان قوتها یا ضعفها را فوراً و بدون مطالعه عمیق در سازمان تشخیص داد، بطور معمول انجام این کار، کاری دشوار است. حوزه‌های مختلفی باید بررسی شود:

گاهی پیش می‌آید که تصمیم‌گیری در مورد یک عامل دشوار می‌شود و نمی‌توان تعیین کرد که قوت است یا ضعف. بنظر می‌رسد که هر دوی آنها است. در چنین مواقعی باید آن عامل را به عوامل کوچکتر تقسیم کرده و سپس در مورد آن تصمیم گرفت. در این حالت:

• تعریف دقیق‌تر.  با شناسایی و تعریف دقیق‌تر یک عامل می‌توان در مورد اجزای آن تصمیم گرفت. برای مثال ممکن است شرکتی در عامل نام و نشان تجاری ضعیف باشد، که این یک عامل بسیار کلی است و باید دقیق‌تر شود. احتمال دارد که در «تصویر برند» ضعف باشد اما در ارزش برند جزو باارزش‌ترین‌ها بوده و میلیاردها تومان ارزش داشته باشد که یک قوت است. بنابراین، وقتی که عوامل با دقت تعیین می‌شوند، تشخیص آنها راحتتر است.
• بنچ‌مارک (الگوبرداری): نکته اصلی در تحلیل سوات، شناسایی عواملی است که قوتها یا ضعفها را در مقایسه با رقبا نشان می‌دهد. به عنوان مثال، حاشیه سود 17٪ برای بسیاری از شرکتها در اکثر صنایع خیلی خوب است و یک قوتت محسوب می‌شود. اما اگر میانگین سود حاشیه رقبا 20٪ باشد، چه؟ پس حاشیه سود 17٪ شرکت به عنوان یک ضعف در نظر گرفته می‌شود.
• چارچوب VRIO. منابع سازمانی را با چارچوب VRIO (ارزشمندی، کمیابی، غیرقابل تقلید و ساختارمندی) ارزیابی کنید. اگر این چهار مورد را تامین کرد که قوت است، در غیر این صورت، هیچ مزیتی برای شرکت ایجاد نمی‌کند. 
• ماتریس نیم‌رخ رقابتی: که در آن بازیگران یک صنعت با هم مقایسه می‌شوند و می‌تواند اطلاعات بسیار خوبی در زمینه شناسایی قوتها و ضعفها ارائه دهد. 

نکات مهم در تهیه جدول سوات (جدول SWOT)

رهنمودهای زیر برای تهیه ماتریس سوات کاربرد دارد. با بکاربردن آنها بسیاری از محدودیتهای ماتریس را کنار گذاشته و نتایج بهبود می‌یابد:

مثال جدول سوات (نمونه ماتریس SWOT) 

دانلود جدول SWOT  

از لینک بالا می توانید فایل خام جدول سوات را دانلود کنید.

مزایای SWOT

SWOT به دلیل سادگی و تمرکز روی موضوعات کلیدی اثرگذار روی شرکت، به عنوان ابزاری است که به طور گسترده استفاده می‌شود. هدف شناسایی قوتها و ضعفهای داخلی شرکت و متناظر کردن آن با فرصتها و تهدیدها بوده بطوریکه بتوان راهکارهایی را برای عمل در موقعیتهای خاص بدست آورد. این ابزار دارای مزیتهای مهم زیر است:

محدودیتهای SWOT 

جدول سوات، اگرچه مزیتهایی دارد، اما بسیاری از مدیران و دانشگاهیان به شدت از آن انتقاد می‌کنند یا حتی آن را به عنوان یک ابزار جدی نمی‌شناسند. به عقیده بسیاری، این یک تحلیل «دَم دستی» و «منسوخ» است. در اینجا نقصهای اصلی ذکر می‌شود:

بعنوان مشاور استراتژی و کسی که سالها از این ابزار استفاده کرده (و گاهی هم بدنبال جایگزینی برای آن گشته) باید بگویم که جدول سوات بهترین ابزار برای بارش فکری (طوفان‌ فکری) در هنگام تدوین استراتژیها است. اگر ورودی‌های این تحلیل بدرستی تعریف شود و تحلیل طبق مراحل زیر انجام شود، خواهید دید که راهکارهای (استراتژیک و عملیاتی) برخاسته از این ابزار بسیار کارآمد بوده و گاهی هم شما را شگفت‌زده خواهد کرد.