تحلیل صنعت

محيط تخصصي یا صنعت شامل گروه‌هاي ذينفعي است که سازمان با آنها بطور منظم در حال ارتباط متقابل مي‌باشد. در برخی منابع به آن محیط نزدیک هم گفته می‌شود، نزدیک به این معنی که هر تغییری در هر کدام از بازیگران محیط صنعت، تنها در ظرف چند ساعت بر شرکت اثر خواهد گذاشت. اين بازیگران شامل مشتريان، عرضه‌کنندگان، رقبا، نهادهای دولتي، مديران، جوامع محلي، گروه‌هاي فعال اتحاديه‌ها و واسطه‌هاي ملي در سطح داخلي و بين‌المللي است. اين محيط، عوامل موجود در وضعيت بلافصل رقابتي را در بر مي‌گيرد که چالش‌هايی را در جذب و بدست ‌آوردن منابع لازم يا تلاش براي فروش سودآور کالاها و خدمات از آن ناشي مي‌شوند. علاوه بر موارد اشاره شده نمونه‌هايي از اين عوامل عبارتند از : موضع رقابتي، شهرت در ميان تأمين‌کنندگان و بستانکاران و بازار کار دسترس. اين محيط از اين بابت با محيط کلان متفاوت است که بيشتر سازمان را متاثر مي‌سازد و نيز در کوتاه‌مدت بر سازمان تاثير مي‌گذارد. معمولاً براي بررسي اثر عوامل محيط صنعت از چارچوبي به نام پنج نيروي رقابتي توسط مايكل پورتر استفاده مي‌شود.

بازیگران صنعت  

مشتريان: اگر شرايط زير موجود باشد، مشتري‌ها از نيروي قدرتمندي در رقابت صنعتي (چانه‌زني) برخوردار مي‌شوند:

البته علاوه بر موارد مذکور شرايط مشابه بي‌شماري را مي‌توان برشمرد، اما در هر حال منظور، وضعيت يا موقعيتي است که بنا به هر دليلي، مشتري در قبال فروشنده از قدرت بالايي برخوردار باشد. بطور کلي، اين نيروها قدرت مذاکره مشتري را معين مي‌کنند. بنابراين بايد به مشترياني که مقدار زيادي خريد انجام مي‌دهند، تخفيف داد چرا که آنها اين قدرت را دارند که از ديگران خريد کنند.

تامين‌کنندگان: تامين‌کننده لوازم و قطعات يدکي و مواد، بازارهاي کارگري و سرمايه‌گذاري که شرکتها، کارکنان و سرمايه خود را از آنها مي‌گيرند جزيي از تامين‌کنندگان صنعتي به شمار مي‌روند. تامين‌کنندگان پرقدرت با بالابردن قيمت‌ها مي‌توانند از درصد سود صنايع خريدار بکاهند. همچنين آنها مي‌توانند با تهديدکردن به افزايش قيمت‌ها و کاهش کيفيت و تغيير زمان توزيع، بر روي صنايع خريدار اثر بگذارند. بطور كلي قدرت چانه‌زني تامين‌كنندگان در موارد زير بيشتر است :

همانند شرايط مربوط به قدرت زياد مشتريان در قبال فروشندگان، علاوه بر موارد مذکور شرايط مشابه بسياري را براي قدرت زياد تامين‌کنندگان در برابر شرکت‌هاي خريدار مي‌توان نام برد. در اينجا هم منظور وجود شرايطي است که بنا به هر دليلي، عرضه‌کننده در قبال شرکت‌هاي خريدار از قدرت بالايي برخوردار باشد. به هر صورت، ترکيب موارد فوق با يکديگر قدرت بالاي عرضه‌کنندگان را نشان مي‌دهند.

رقباي موجود: در اکثر صنايع، حرکت رقابتي يک شرکت‌ها بر روي هم اثرگذار مي‌باشد. در بسياري از صنايع رقابت چنان بالاست که باعث کم‌شدن سود مي‌شود. از مهمترين اثراتي که باعث افزايش رقابت بين شرکت‌هاي موجود در يك صنعت مي‌شوند، مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

رقباي بالقوه (تازه واردان): با استفاده از چند نيرو به آساني مي‌توان پيش‌بيني کرد که چند رقيب جديد مي‌توانند وارد يک صنعت بشوند و منتظر چند رقيب بايد بود. رقباي تازه وارد، رقابت را در يک صنعت افزايش مي‌دهند و ممکن است باعث کاهش قيمت‌ها و سود شوند. آنها ممکن است ظرفيت را بيشتر کنند، محصولات و يا پروژه‌هاي جديد را اجرا کنند و ايده‌ها و ديدگاه‌هاي تازه‌اي داشته باشند که تمام اين‌ها باعث پايين رفتن قيمت و افزايش هزينه و يا هر دو گردد. به نيروهايي که از ورود رقباي تازه جلوگيري مي‌کنند و باعث حفاظت رقباي قبلي مي‌شود، موانع ورود گفته مي‌شود. مثال‌هايي از موانع ورود که در خيلي از صنايع وجود دارد به قرار زير است :

رقباي غيرمستقيم (جانشين‌ها): اگر شرکتي محصولاتي را توليد کند که جانشين کالاها و يا خدمات صنعت ديگري  باشد اين شرکتها را رقباي غيرمستقيم مي‌نامند. بعنوان مثال آسپرين، ايبوپروفن و استامينوفن همگي مشابه مسکن و بعنوان کالاهاي جانشين بکار مي‌روند. در قسمت خدماتي، موسسات اعتباري جانشين بانکها هستند و شرکتهاي مسافربري يا اتوبوس جانشين شرکتهاي هواپيمايي مي‌باشند. جانشين‌هاي نزديک مي‌توانند تعيين‌کننده سقف قيمت نيز باشند.

مثال تحلیل صنعت 

برای آگاهی بیشتر شما، نتیجه نهایی یک نمونه از تحلیل که در یک شرکت پرورش ماهی انجام داده‌ایم را در شکل زیر مشاهده می‌کنید. علامتهای سبز نشان‌دهنده کم بودن شدت رقابت و علامت‌های قرمز نشان‌دهنده شدید بودن رقابت است. برای پیدا کردن درصد رقابت از عواملی که در بالا توضیح داده شد استفاده کردیم و آن را برای درک بهتر به صورت شماتیک رسم کرده‌ایم.

تحلیل صنعت یکی از پایه‌های تشکیل ماتریس SWOT است. می‌توانید برای مطالعه بیشتر در این مورد راهنمای تحلیل SWOT را ببینید.